Claudio Pompeyano

De Wikipedia, la enciclopedia libre
Claudio Pompeyano
Información personal
Nombre de nacimiento Tiberius Claudius Pompeianus Ver y modificar los datos en Wikidata
Nacimiento c. 130 Ver y modificar los datos en Wikidata
Antioquía del Orontes (Imperio romano) Ver y modificar los datos en Wikidata
Fallecimiento c. 193 Ver y modificar los datos en Wikidata
Roma (Imperio romano) Ver y modificar los datos en Wikidata
Familia
Cónyuge Lucila Ver y modificar los datos en Wikidata
Información profesional
Ocupación Político Ver y modificar los datos en Wikidata
Cargos ocupados

Tiberio Claudio Pompeyano (en latín: Tiberius Claudius Pompeianus; 125 - c.195) fue un destacado político, y general de Marco Aurelio, que vivó en el siglo II, y que fue cónsul romano en dos ocasiones, y llegó al cargo de senador senior de Roma tras rechazar en tres ocasiones ser emperador del Imperio Romano.[1]

Marco Aurelio, acompañado por Tiberio Claudio Pompeyano, que aparece en segundo plano, recibe como suplicantes a unos prisioneros germanos escoltados por soldados de infantería auxiliar. Relieve del desaparecido Arco de Marco Aurelio en Roma.

Orígenes y carrera bajo Marco Aurelio[editar]

Pompeyano, un sirio de origen humilde, hijo de un caballero romano,[2]​ comenzó su cursus honorum como Tribunus Laticlavius de la Legio VII Gemina[3]​ en la Hispania Tarraconense bajo Antonino Pío entre los años 145-149,[4]​ posteriormente fue sucesivamente cuestor, edil, y Pretor entre los años 150 y 162, después de eso obtuvo el consulado sufecto en el año 162 junto con Tiberio Claudio Paulino,[5]​ sirvió en las guerras marcomanas como general bajo las órdenes de Marco Aurelio, como legado de Panonia Inferior a partir del año 167.[6]​ Apoyó durante esta época al joven Pertinax, quien probablemente era uno de sus clientes y colaborador de confianza,[7]​ quien llegaría a ser emperador durante 87 días después de que el propio Pompeyano renunciara al cargo.

Después de la muerte de Lucio Vero en 169, Pompeyano se casó con su viuda, Annia Aurelia Galeria Lucila, hija de Marco Aurelio. Este matrimonio concertado, entre otras evidencias, induce a pensar que Marco Aurelio contemplaba la posibilidad de designar a Pompeyano como César y sucesor. Es posible incluso que esta oferta se hiciera efectiva, pero fuera rechazada por Pompeyano, quien fue nombrado cónsul ordinario en el año 173 junto con Gneo Claudio Severo.[8]

Bajo Cómodo[editar]

En el año 182 Lucila se vio involucrada, junto a miembros del Senado, en una conspiración para acabar con la vida de Cómodo, su propio hermano y emperador en esa época. Según sus planes, un sobrino de Pompeyano apuñalaría a Cómodo, pero el asesino se anticipó al mostrar sus intenciones, según la leyenda le dijo al emperador: «esta es la daga que te envía el Senado», lo que dio tiempo a Cómodo para actuar y abortar el complot. Los principales involucrados, incluidos varios conocidos senadores, fueron ejecutados. Lucila fue enviada al exilio en Capri, y allí ejecutada al poco tiempo.[9]

Por el desarrollo de los hechos, Pompeyano tuvo que retirarse de la vida pública,[10][11]​ aunque no participara personalmente en la conspiración. Pasó entonces la mayor parte del tiempo en el campo, arguyendo su edad y una dolencia en los ojos como excusa para no regresar. Pero al morir Cómodo en el año 193, Pertinax le ofreció el trono imperial,[12]​ que él rechazó de nuevo.[13]​ Pertinax se proclamó entonces emperador, pero fue asesinado por la guardia pretoriana a los casi tres meses de haber iniciado su reinado.

Final de su vida[editar]

Busto de Tiberio Claudio Pompeyano conservado en el Museo Arqueológico Nacional de Venecia.

Tras el asesinato de Cómodo, Pompeyano volvió a la vida pública, demostrando que sus dolencias eran fingidas. Tomó parte en las deliberaciones del Senado, sentándose simbólicamente en el mismo banco que Pertinax.

Didio Juliano, que fue nombrado emperador al pujar más alto en la subasta que organizó la guardia pretoriana, no pudo ganar apoyos ni siquiera entre sus propias tropas y, en un intento desesperado por salvar su vida, le pidió a Pompeyano que fuera corregente con él, lo que éste rechazó, al parecer volviendo a argumentar que se lo impedían su ceguera y sus problemas de salud,[14]​ para salir airoso del trance. Juliano fue ejecutado posteriormente por un soldado a las órdenes de Septimio Severo, después de reinar tan sólo durante sesenta y seis días.[15]​ Pompeyano falleció poco después.

Descendencia[editar]

Hijo suyo y de Lucila fue Lucio Aurelio Cómodo Pompeyano, cónsul ordinario en el año 209, bajo Septimio Severo.

Notas[editar]

  1. Historia Augusta, Pertinax, 4.10; Didius Iulianus, 8.3.
  2. Migliorati 2011, p. 230.
  3. AE 1971, 208 = AE 1974, 411, León (España): Genio l(egionis) / VII G(eminae) F(elicis) Tib(erius) / Cl(audius) Pom/peianus t(ribunus?) / ex iu(ssu) G(enii) v(ovit) // ex / vo/to
  4. Migliorati 2011, p. 231.
  5. RMD I, 67 = AE 1975, 758 = AE 1978, 713 = AE 2007, 1484 = AE 2010, 1457 = AE 2010, 1628 = AE 2010, 1854, Nikjup (Bulgaria): [Imp(erator) Caes(ar) M(arcus) Aurelius Antoninus Aug(ustus) pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XVI co(n)s(ul) III et Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aurelius Verus Aug(ustus) trib(unicia) pot(estate) II co(n)s(ul) II divi Antonini f(ilii) divi Hadriani nepotes divi Traiani Parthici pronepot]es et divi Ner/[vae ab]nepotes / [equitibus et peditib]us qui militaverunt / [in cohorte prim]a Flavia Numidarum / [quae est in Lyci]a et Pamphylia sub Sal/[--- proco(n)s(ule)] Fabio Postumo tribuno / [quinque et vigi]nti stipendi(i)s emeritis / [dimissis hones]ta missione quorum no/[mina subscript]a sunt civitatem Ro/[manam qui eor]um non haberent / [dederunt et conubi]um cum uxor[ibus] / [quas tunc habuissen]t cum est ci[vitas] / [iis data aut cum iis qu]as postea du[xissent] / [dumtaxat singul]is a(nte) d(iem) X K(alendas) S[ept(embres)] / [Ti(berio) Claudio Pa]ullino / [Ti(berio) Claudio Pomp]eiano [co(n)s(ulibus)] / [ // quin[que et viginti] / [stipendi(i)s emeritis dimiss]is honesta [missione quorum] / [nomina sub]scripta sunt [civitatem] / [Romanam qui eorum] non haberent dede[runt et] / [conubium cum] uxoribus quas tunc hab[uissent] / [cum est civit]as iis data aut cum iis [quas] / [postea duxisse]nt dumtaxat singul[is
    • AE 2010, 1854: Imp(erator) Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augus/tus pontifex maximus tribuniciae potestat(is) / XVI co(n)s(ul) III et / Imp(erator) Caesar Lucius Aurelius Verus Augustus tribuni/ciae potestat(is) II co(n)s(ul) II divi Antonini filii divi Hadriani / nepotes divi Traian(i) Parthici pronepotes / divi Nervae abnepotes / equitibus et peditibus qui militaverunt in alis / quattuor quae appellantur I Flav(ia) Brit{t}<a=O>n(nica) miliar(ia) / et I Thrac(um) veter(ana) et I Britton(um) civium Romanor(um) et I / August(a) Ituraeor(um) et cohortibus decem et tribus / III Batavor(um) miliar(ia) et I Alpinor(um) equit(ata) et I Thrac(um) c(ivium) R(omanorum) / Germ(anica) et I Alpinor(um) pedit(ata) et I Noricor(um) et III Lusitano/rum et II Astur(um) et Callaecor(um) et VII Breucor(um) et I / Lusitanor(um) et II August(a) Thrac(um) et I Montanor(um) et I / Campanor(um) et I Thracum civium Romanor(um) et sunt / in Pannonia inferiore sub Haterio Saturnino / leg(ato) quinque et viginti stipendi(i)s emeritis di/missis honesta missione quorum nomina sub/scripta sunt civitatem Romanam qui eorum / non haberent dederunt et conubium cum / uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas / iis data aut cum iis quas postea duxissent dum/taxat singulis a(nte) d(iem) X K(alendas) Sept(embres) / Ti(berio) Claudio Paulli{i}no / Ti(berio) Claudio Pompeiano co(n)s(ulibus) / Cohort(is) III August(ae) Thra(cum) cui praeest / Furius Hilarianus / ex pedite / Iulio Casiunis f(ilio) Erav(isco) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea quae fixa est Romae in muro post templum / divi Aug(usti) ad Minervam // M(arci) Servili Getae / L(uci) Iuli Chresimi / Ti(beri) Iuli Felicis / C(ai) Belli Urbani / L(uci) Graecini Crescentis / L(uci) Senti Chrysogoni / C(ai) Pomponi Statiani // Imp(erator) Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus / pontifex maximus tribunic(iae) potest(atis) XVI co(n)s(ul) II et / Imp(erator) Caesar Lucius Aurelius Verus Augustus tribuni/ciae potest(atis) II co(n)s(ul) II divi Antonini filii divi Hadriani / nepotes divi Traian(i) Parthici pronepotes / divi Nervae abnepotes / equitibus et peditibus qui militaverunt in alis quat/tuor quae appellantur I Flav(ia) Brit{t}< a = O >n(nica) miliar(ia) et I / Thrac(um) veter(ana) et I Britton(um) c(ivium) R(omanorum) et I August(a) Ituraeor(um) et cohorti/bus decem et tribus III Batavor(um) miliar(ia) et I Alpinor(um) equit(ata) / et I Thrac(um) c(ivium) R(omanorum) Germ(anica) et I Alpinor(um) pedit(ata) et I Noricor(um) et III Lusi/tanorum et II Astur(um) et Callaec(orum) et VII Breucor(um) et I Lusitanor(um) / et II Aug(usta) Thrac(um) et I Montanor(um) et I Campanor(um) et I / {Montanor(um)} et sunt in Pannonia (in)fer(i)ore {c} sub <Hate=ETVC>rio / Saturnino leg(ato) quinque et viginti stipendi(i)s emeritis / dimissis honesta missione quorum nomina sub/scripta sunt civitatem Romanam qui eorum / non haberent dederunt et conubium // cum uxoribus quas tunc habuissent / cum est civitas i(i)s data aut cum i(i)s quas post/ea duxiss(ent) dumtaxat singulis / a(nte) d(iem) X K(alendas) Sept(embres) / Ti(berio) Claudio Paullino / Ti(berio) Claudio Pompeiano co(n)s(ulibus) / Cohort(is) III August(ae) Thrac(um) cui praeest / Furius Hilarianus / ex pedite / Iulio Casiunis f(ilio) Erav(isco) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea / quae fixa est Romae in muro post / templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam
  6. Lo prueban los diplomas militares:
    • CIL XVI 123, Budapest (Hungría):Imp(erator) Caes(ar) M(arcus) Aurelius Antoninus Aug(ustus) Armenia/cus Medicus Parthicus pont(ifex) max(imus) trib(unicia) / pot(estate) XXI / imp(erator) V co(n)s(ul) III et / Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aurelius Verus Aug(ustus) Armeniacus Medicus / Parthicus max(imus) trib(unicia) pot(estate) VII imp(erator) V co(n)s(ul) III patres patriae / divi Antonini f(ilii) divi Hadriani nepotes divi Traiani / Parthici pronepotes divi Nervae abnepotes / equit(ibus) et pedit(ibus) q(ui) m(ilitaverunt) in alis III q(uae) a(ppellantur) I Thr(acum) vet(erana) et I Britan(nica) |(miliaria) / c(ivium) R(omanorum) et I Aug(usta) Itur(aeorum) et coh(ortibus) X I Thr(acum) Germ(anica) c(ivium) R(omanorum) et I Alpin(orum) ped(itata) / et I Noric(orum) et III Lusit(anorum) et II Astur(um) et Callaec(orum) et VII Breuc(orum) / et I Lusit(anorum) et II Aug(usta) Thr(acum) et I Montan(orum) et I Aug(usta) Thr(acum) et sunt in / Pannon(ia) infer(iore) sub Claudio Pompeiano leg(ato) XXV pl(uribus)ve stipendi(i)s / emer(itis) dimis(sis) hon(esta) mission(e) quor(um) non haber(ent) deder(unt) / et conub(ium) cum uxor(ibus) quas tunc habuis(sent) cum est civit(as) / iis data aut cum iis quas postea duxiss(ent) dum/taxat singulis // a(nte) d(iem) III N(onas) Mai(as) / Dentiliano et Pallante co(n)s(ulibus) / alae I Thr(acum) veter(anae) cui prae(e)st / Flavius Macer / ex gregale / Oxetio Naevionis f(ilio) Erav(isco) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea / quae fixa est Romae in muro post / templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam // Imp(erator) Caes(ar) M(arcus) Aurelius Antoninus Aug(ustus) / Armenia/cus Medicus Parthicus pont(ifex) / max(imus) trib(unicia) pot(estate) XXI imp(erator) V co(n)s(ul) III et / Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aurelius Verus Aug(ustus) Armeniacus / Medicus Parthicus max(imus) trib(unicia) pot(estate) VII imp(erator) V / co(n)s(ul) III patres patriae divi Antonini f(ilii) / divi Hadriani nepotes divi Traiani Par/thici pronepotes divi Nervae abnepotes / equitib(us) et pedit(ibus) qui milit(averunt) in alis III quae / appell(antur) I Thr(acum) vet(erana) et I{I} Britan(nica) |(miliaria) c(ivium) R(omanorum) et I Aug(usta) / Itur(aeorum) et coh(ortibus) X I Thr(acum) Germ(anica) et I Alpin(orum) ped(itata) et I / Noricor(um) et III Lusit(anorum) et II Astur(um) et Callaec(orum) / et VII Breuc(orum) et I Lusit(anorum) et II Aug(usta) Thr(acum) / et I Montan(orum) et I Aug(usta) Thr(acum) c(ivium) R(omanorum) et sunt / in Pannon(ia) infer(iore) sub Claudio Pom/peiano leg(ato) quinis et vicenis pl(uribus)ve stip(endiis) emer(itis) / dimiss(is) hon(esta) mission(e) quor(um) nom(ina) sub/scr(ipta) sunt civit(atem) Roman(am) qui eor(um) non haber(ent) / deder(unt) et conub(ium) cum uxor(ibus) quas tunc habuis(sent) / cum est civit(as) iis data aut cum iis quas / post(ea) duxiss(ent) dumtaxat singulis a(nte) d(iem) III N(onas) Mai(as) / Q(uinto) Caecilio Dentiliano et M(arco) Antonio Pallante co(n)s(ulibus) / alae I Thr(acum) veter(anae) cui prae(e)st / Flavius Macer / ex gregale / Oxetio Naevionis f(ilio) Erav(isco) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea / quae fixa est Romae in muro post / templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam // Ti(beri) Iuli Felicis / C(ai) Belli Urbani / L(uci) Pulli Primi / L(uci) Senti Chrysogoni / C(ai) Pomponi Statiani / L(uci) Pulli Zosimi / P(ubli) Ocili Prisci
    • AE 1992, 1453 = RMD III, 181, Sremska Mitrovica (Serbia): [Imp(erator) Caes(ar) M(arcus) Aurelius Aug(ustus) --- Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aug(ustus) Verus --- divi Antonini f(ilii) --- divi Nervae abnepo]tes / [equiti(bus) et pediti(bus) qui militave]runt in ala / [--- et cohor]tib(us) duabus qua[e] / [appellantur I Montanorum] et III Lusitano[rum] / [et sunt in Pannonia infer]iore sub Cl[audio Pompeiano(?) leg(ato)] / [quinis et] vicenis plur[ibusve] / [stipendiis emeritis di]missis hon[esta mis]/[sione quorum nomin]a subscrip[ta sunt] / [civitatem Romanam qu]i eorum non / [haber(ent) dederunt et conubium] cum u[xoribus // I M]on[t]a[norum et III] / [Lusitanorum et sunt] in Pann[on(ia) inferiore sub] / [Claudio Pompeiano le]g(ato) quinis et vic[enis pluri]/[busve stipen]di(i)s emeritis d[imissis] / [honesta missi]one quorum n[omina
  7. Fox y Pomponi 2010, p. 123.
  8. Así lo indican las inscripciones:
    • CIL IX 4970, Passo Corese (Italia): Baebiae Pontiadi / optimae feminae / decreto ordinis Cur(ium) Sabin(orum) / consesus decurionum / et sevirum postulante / plebe posuerunt / haec gratias agens honore / contenta sumptus / remisit / ob cuius dedicatione(m) vi/ritim clustrum et mul/sum et sportulas dedit / posita K(alendis) Iuni(i)s / Cn(aeo) Claudio Severo II / Ti(berio) Claudio Pompeiano co(n)s(ulibus) / IIIIvir(is) Cocceio Galerianio Sextio / Potho l(ocus) d(atus) d(e)cre(to) c(entumvirum) // Cura agentibus / C(aio) Iulio Felice M(anio) Paccio Hermete / P(ublio) Vareno Probo P(ublio) Postumio Ze/ussippo (sic)
    • CIL XI 7555 = AE 1889, 99, Forum Clodii (Italia): P(ublio) Aelio P(ubli) f(ilio) Pal(atina) / Agathocliano / pontif(ici) praetori Laurenti/um Lavinatium scrib(ae) tribuni/cio maior(i) scrib(ae) q(uaestorio) sex{s}primo / scrib(ae) aedil(ium) curulium de/curial(i) pullario maiori / praef(ecto) fabr(um) III accens(o) velat(o) / Foroclodienses ex decr(eto) / decur(ionum) patrono ob meri/ta eius et quod primus / ad thermas publicas / marmora et columnas / [de]derit cuius ob dedicati/[onem] sportulas decu[ri]o/[nibus et IIIIII]viris [---] // Ded(icata) VII Id(us) Aug(ustas) Cn(aeo) Claudio Severo II Ti(berio) Cl(audio) Pompeiano II co(n)s(ulibus)
    • CIL XIV 4565 = EE IX 460 = AE 1909, 213, Ostia Antica (Italia): Cn(aeo) Claudio Seve]ro II Ti(berio) [Pompeiano II co(n)s(ulibus)] / [---] corpo[rati ---] / [---]ius Papa / [---]us Fructus / [---]us Felicissimus / [---]ius Victor / [---]ius Servilio / [---]nnius Agathop(us) / [---]us Bradua / [---]ius Deuter / [Q(uintus) Patri]us Victor / [Cn(aeus) Sergi]us Hilarus / [L(ucius) Valeri]us Fortunatus / [A(ulus) Caedici]us Corinthian(us) / [L(ucius) Messeni]us Crispinus / [---] Callistio / [---]lis / [ // P(ublius) Anteius [---] / M(arcus) Campunn[ius ---] / T(itus) Pompeius Ca[----] / P(ublius) Arruntiu[s ---] / Q(uintus) Vennius [---] / M(arcus) Sulpicius Marc[ianus] / L(ucius) Laecanius Alexander / M(arcus) Marius Primitivos / Cn(aeus) Rullius Felix / Q(uintus) Cerellius Marinu[s] / A(ulus) Caedicius Callistian[us] / C(aius) Aninius Primu[s] / Q(uintus) Tadius Ceria[lis] / M(arcus) Ulpius Forti[s] / M(arcus) Campunn(ius) Primige[nius] / M(arcus) Campunn(ius)
    • CIL XIV 4746 = EE IX 445, Ostia Antica (Italia): [Cn(aeo) Clau]dio [Severo II] / [Ti(berio) Claudi]o Pom[peiano II] / [c]o(n)s(ulibus)
  9. Dión Casio, LXXII, 4, 2.
  10. Migliorati 2011, p. 235.
  11. Birley 1988, p. 73,
  12. Birley 1988, p. 89.
  13. Dión Casio, LXXIII
  14. Historia Augusta, Didius Iulianus, 8.3.
  15. Historia Augusta, Didius Iulianus, 8.7-9.

Bibliografía[editar]

  • Rudolf Hanslik, "Claudius II 43", Der Kleine Pauly, vol. 1, Stuttgart, 1964, col. 1218-1219.
  • PIR2, C-973.
  • Anthony Birley, "Marco Aurelio", (Milan, Rusconi 1990).
  • Anthony Birley, "Septimius Severus The African Emperor", (London & N.Y., Routledge, 1988).
  • Géza Alföldy, "Konsulat und Senatorenstand unter den Antoninen: prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Führungsschicht", (Bonn, Habelt, 1977).
  • Guido Migliorati, "Iscrizioni per la ricostruzione storica dell'Impero romano da Marco Aurelio a Commodo", (Milano, EDUCatt, 2011).
  • Stephen Fox & Massimo Pomponi, "Publio Elvio Pertinace imperatore romano (126 - 193 d.C.)", (Roma, De Luca Editori d'arte, Fondazione Ferrero, 2010).


Predecesor:
Quinto Junio Rústico II y Lucio Ticio Plaucio Aquilino
Cónsul suffectus I del Imperio Romano
junto con Tiberio Claudio Paulino

junio a agosto de 162
Sucesor:
Décimo Fonteyo Frontoniano Lucio Estertinio Rufino y Marco Insteyo Bitínico
Predecesor:
Servio Calpurnio Escipión Orfito y Sexto Quintilio Máximo
Cónsul II del Imperio Romano
junto con Gneo Claudio Severo II

173
Sucesor:
Lucio Aurelio Galo y Quinto Volusio Flaco Corneliano