Lenguas bantúes de los Grandes Lagos

De Wikipedia, la enciclopedia libre
Esta es la versión actual de esta página, editada a las 10:50 18 mar 2020 por Aosbot (discusión · contribs.). La dirección URL es un enlace permanente a esta versión.
(difs.) ← Revisión anterior · Ver revisión actual (difs.) · Revisión siguiente → (difs.)
Lenguas bantúes de los Grandes Lagos
Región Lago Victoria
Países Bandera de Burundi Burundi
Bandera de Ruanda Ruanda
UgandaBandera de Uganda Uganda
Familia

Níger-Congo
  Volta-Congo
    Benue-Kwa
      Benue-Congo
        Bantoide
          Bantoide S
            Bantú
              Bantú NE

                Bantú GL
ISO 639-2 __

Las lenguas bantúes de los Grandes Lagos, también llamado bantú lacustre y zona J bantú (aunque esta última no coincide exactamente con el bantú lacustre) son un grupo de lenguas bantúes de la región de los Grandes Lagos en África Oriental. Fueron identificadas como grupo filogenético por el equipo Tervuren, que las colocó como una zona adicional (zona J) en la "clasificación de Guthrie de las lenguas bantúes".[1]

Clasificación[editar]

La clasificación de acuerdo con el trabajo de Bastin, Coupez y Mann (1999) y con modificaciones menores de Nurse (2003) (este autor añadió el sumbwa) es:

(See also Runyakitara language, Nkore-Kiga)

Los códigos entre paréntesis indican la posición en la clasificación de Guthrie que es eminentemente geográfica. Maho (2009) añade el yaka a la lista anterior.

Comparación léxica[editar]

Los numerales en diferentes lenguas bantúes de los grandes lagos son:[2]

GLOSA Shi-Havu (D50) Rwanda-Rundi (D60)
Fuliiru Shi Tembo PROTO-
SHI-HAVU
Ha Ruanda Rundi PROTO-
RWANDA-
RUNDI
'1' -guma cíguma tʃûːma *ci-guma limwé rimŋé rimwé *li-mwe
'2' -biɾi bibiɾi βiβiri *βi-βiri kabíri kaβiri kabiri *ka-βiri
'3' -ʃatu biʃarhu βihátu *βi-ʃatu gatatu gatatu gatatu *ga-tatu
'4' -ná bíni βínɛ *βi-nai anné kané kané *ka-ne
'5' -tàːnú birhaːnu βitánɔ *βi-taːno gataːnu gataːnu gataːnu *ga-taːnu
'6' -lindátù ńdarhu ndatu *(li-)ⁿdatu gataandátu /
mukáːga
gataːndátu gataːndátu *ga-taːⁿdatu
'7' -linda ńda βiɾɪ́nda *βi-(li-)ⁿda muʃanju /
indwi
kariːndwi indwi *iⁿdwi
'8' munáːná múnaːni múnanɛ *mu-naːni munáːni umunáːni umunáːni *mu-naːni
'9' mwéndà múénda mwɛnda *mw-eⁿda ʧénda ikʸé:nda iʧéːnda *kʸeːⁿda
'10' ikumi íkumi ɛ́kumi *i-kumi iʧúmi iʧúmi iʧúmi *i-ʧúmi
GLOSA Ñoro-Ganda (J10) Gungu (E )
Chiga Gwere Ganda Hema Nyankore Nyoro Soga Tooro PROTO-
ÑORO-GANDA
'1' émʷè mòⁱzɑ́ èmû emu émʷè ːmù n̩dɑ́lɑ́ éːmù *-mu-e gímʷéːì
'2' ìβìrí ìβírí ̀bːírì ibiri ìβírì ìːβírí ìβìrì ìːβírì *i-βiri ìβírí
'3' ìʃɑ̀tú ìsɑ́tú ̀sːátù isatu ìʃɑ́tù ìsɑ́tù ìsɑ̀tú ìːsɑ́tú *i-satu ìsátʊ́
'4' ínɑ̀ ìːnɑ́ ̀ɲ̩nâ ina iːnɑ̀ ínɑ̀ ínɑ̀ íːnɑ̀ *iː-na(-i) ìnéì
'5' ìtʰɑ́ːnó ìtɑ́ːnú tːáàːnó itanu ètɑ̀ːnò ìtɑ̂ːnù ìtɑ́ːnú ìtɑ́ːnò *i-tʰaːno ìtáːnʊ́
'6' mùkɑ̂ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ́ mùkâːgá mukaga mùkɑ́ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ̀ mùkɑ̀ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ̀ *mu-kaːga mʊ̀kâːɡá
'7' mùʃɑ́ˑⁿʒú mùsɑ́ˑⁿvú mùsáɱvú musanzu múʃɑ̀ˑⁿʒù músɑ́ˑⁿɟù músɑ́ˑⁿvú músɑ́ˑⁿɟù *mu-saːⁿɟu mʊ́saːⁿd͡ʒʊ
'8' mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ́ːnɑ́ mùnáːnâ munana mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ́ːnɑ̀ mùnɑ̂ːnɑ̀ *mu-naːna mʊ̀náːnèí
'9' mʷèˑⁿdɑ̀ mʷèˑⁿdɑ̂ mwèndâ mwenda mʷèˑⁿdɑ̀ mʷéˑⁿdɑ̀ mʷêˑⁿdɑ̀ mʷéˑⁿdɑ̀ *mu-eːⁿda mʷèːⁿdá
'10' ìkúmì íkùmí ̀kːúmì ikumi èⁱkúmì ìkúmì íkùmì ìːkúmì *i-kumi íkùmí
GLOSA Haya-Jita (J20) PROTO-
HAYA-JITA
Haya Jita Kara
(Regi)
Kwaya Kerewe Nyambo Talinga-
Bwisi
'1' émoi kamʷi ʃimwi kamwi -mo emo ɛ̀mʷɪ́ *-mo-i
'2' iβiri βiβiri ʃibili kaβiri -βili iβiri ɛ̀βɪ́rɪ́ʔ *-βiri
'3' iʃatu βisatu ʃitatu kasatu -satu isatu ɛ̀sátʊ̀ *-satu
'4' ínai βina ʃinna kanna -na íːna ɛː́naà *-nna(-i)
'5' itaːnu βitanu ʃitanu kataːnu -tanu itaːno ɛ́táː̀nò *-taːnu
'6' mukáàga 5+1 ʃimgaga kasasaβa mu.kaga mukâːga mʊ̀káaɣá *mu-kaːga
'7' múʃanɟu 5+2 ʃimusanju muⁿgati mu.saːnzu músaːnɟu mʊ̀sànʤʊ̀ *mu-saːⁿɟu
'8' munáàna 5+3 ʃimunana munaːna mu.nana munâːna mʊ̀náànà *mu-naːna
'9' mwendai 5+4 ʃimwenda kɛnda mu.eːnda mwenda mʷɛ̀ndáʔ *mu-eⁿda
'10' ikûmi ɛkumi ʃikumi ɛkumi ikumi ikúmi ɛ̀kúmì *i-kumi

Referencias[editar]

  1. Derek Nurse, 2003, The Bantu Languages
  2. «Bantu Numerals (E. Chan)». Archivado desde el original el 2 de junio de 2015. Consultado el 29 de agosto de 2014.