Lenguas purí

De Wikipedia, la enciclopedia libre
Lenguas purí
Región Amazonía
Países BrasilBandera de Brasil Brasil
Hablantes Extintas
Familia Macro-yê
Subdivisiones Purí-Coroado (†)
Koropó (†)
ISO 639-3 prr

Las lenguas purí son un grupo de lenguas indígenas de Brasil extintas durante el siglo XX.[1]​ Actualmente se considera que forman una subfamilia de la macrofamilia Macro-Yê.

Clasificación[editar]

Las lenguas Maxakalí inicialmente fueron consideradas una parte de las lenguas yê, y no fue hasta 1931 que Č. Loukotka apreció que constituían un grupo diferenciado del resto de lenguas yê aunque con una posible relación. Alfred Métraux y Curt Nimuendaju consideraron a las lenguas maxkalí como lenguas cuasi-aisladas. Sin embargo, el trabajo de John Alden Mason sugiere que si bien las lenguas maxkalí no forman parte de la familia yê propiamente dicha, era posible rastrear un parentesco probable entre ambas subfamilias y otros grupos, por lo que propuso que esas dos familias y otras más conformaban la macrofamilia Macro-Yê. El trabajo comparativo posterior, en particular el de Aryon Dall’Igna Rodrigues confirma esa hipótesis y ofrece cierta evidencia en favor de la hipótesis.

Lenguas de la familia[editar]

Las lenguas puríes son las siguientes:

  1. Purí (†, Espírito Santo, Rio de Janeiro, NE São Paulo, SE Minas Gerais)
  2. Coroado (Colorado) (†, Espírito Santo)
  3. Koropó (Coropó, Coropa) (†, Espírito Santo)

Algunos autores consideran que el purí y el coroado son variantes de la misma lengua. Todas las variantes anteriores son lenguas muertas.

Comparación léxica[editar]

La siguiente lista muestra una comparación de vocabulario básico de las lenguas puríes junto con la reconstrucción del proto-purí para esos términos:[2]

Número GLOSA PROTO-PURÍ Purí Coroado Koropó
1 agua *yaman yaman yaman
2 *gá
3 tapir *painan penán painá
4 aquí *kará kará kra
5 árbol *mpó mpo ãmpo
6 beber *mpa mpa pa
7 boca *čore čore čore šore, čore
8 cabello *ké ke gué iče, ke
9 cabeza *kwe kwe ke
10 comer *maše paše maše makšina, maše
11 dedo *šapere šabrera šapere
12 día *opé opé ope
13 diente *če uče če
14 estrella *yuri šuri yuri dzuri, yuri
15 flecha *apon apon apon
16 fuego *poté poté poté
17 gato *šapé šapi šapé
18 hermano *čatay šatã čatay šatay, čatay
19 hija *šampe šampe-mpayma šãpe boema
20 hoja *čope dzoplé čope čupe
21 hombre *kwayman kuayma, hakorema kwayman kwayman
22 luna *petara petara petara
23 madre *ayan ayan ayan ayan
24 maíz *makπ makπ makπ
25 mano *šapore kore, šapeprera šapore, kokor¤e
26 monte *pré pré pre pré
27 montaña *pré-heroyma pré deka pré-heroyma pré-heroyma
28 mucho *purika prika purika
29 mujer *poyman mpayma poyman boeman
30 nariz *ni ni yẽ
31 niño *šapoma šapona šapoma
32 noche *miriponan miriponan maripoyan merĩdan
33 ojo *merĩ miri merĩ šwarĩ
34 oreja *pepéna bipina pepéna
35 padre *are are uaré
36 pájaro *šipu šipu šapu
37 pie *čapere šaprera čapere čamprĩ
38 pluma *pé šipupé pe
39 cerdo *šorã sotanšira šorã
40 río *rorá mñama róra yamã rora kwã
41 sol *opé opé ope
42 tarde *tušahi tošora, tušahi šare
43 tierra *oše guašé, ušó oše
44 tronco *pranü pon-réna põ pranü
45 viento *džota džota nan dota narã dzota
46 vientre, barriga *tikĩ tikĩ tekĩ ičĩ
47 hierba, planta *šapuko šapúko, spangué šapuko šapuka

Referencias[editar]

  1. A. Rodrigues, 1999, pp. 167-8.
  2. Silva Neto, Ambrósio Pereira da Silva. 2007. Revisão da classificação da família lingüística Puri. M.A. dissertation, University of Brasília.

Bibliografía[editar]

  • Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
  • Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com).
  • Kaufman, Terrence. (1990). Language history in South America: What we know and how to know more. In D. L. Payne (Ed.), Amazonian linguistics: Studies in lowland South American languages (pp. 13-67). Austin: University of Texas Press. ISBN 0-2927-0414-3.
  • Kaufman, Terrence. (1994). The native languages of South America. In C. Mosley & R. E. Asher (Eds.), Atlas of the world's languages (pp. 46-76). London: Routledge.

Enlaces externos[editar]